Landschapschilderijen van bekende meesters in het Rijksmuseum: je hebt ze vast al eens in volle glorie kunnen bewonderen. De economische waarde is soms nog meer dan een gemiddeld huis in Amsterdam. De waarde waar ik het over ga hebben, is in dit geval niet eens de kunstenaar achter een werk. Waar ik het over heb, is de talrijke informatie die het ons biedt. Waar wij hedendaags alles met een camera vast kunnen leggen, zijn de schilderijen van nu de foto’s van toen…
Wat zijn Oudhollandse rassen?
Om te beginnen zal ik je meenemen in de term Oudhollandse dieren: Wat houdt dit namelijk in? Oudhollandse dieren zijn rassen uit Nederland die al eeuwen bestaansrecht hebben, variërend van paarden en honden tot allerlei soorten boerderijdieren. ‘Waarom zijn Oudhollandse dieren zo belangrijk?’, zal je vast denken.
Daarvoor zijn meerdere redenen te bedenken. Nu zullen boeren en hobby-boeren de Oudhollandse rassen meer op een ecologische en economische wijze benaderen, zoals duurzaamheid en het belang, evenals de kracht, van ‘oud bloed’ .
Maar, daar wil ik deze blog niet aan wijden, want dat is niet de insteek van míjn verhaal. Wel zal ik je, om te beginnen, snel in de geschiedenis meenemen…
Vervangen door Industriële Revolutie
De reden waarom veel Oudhollandse rassen zeldzaam zijn geworden, kent verschillende factoren. De meest recente reden is eigenlijk het ‘vervangen van’. Waar tractoren en industriële instrumenten de nieuwe trekpaarden van het platteland werden, verdwenen ook bepaalde geiten- en koeienrassen naar de achtergrond.
Zo kwamen er runderen die in korte tijd bijvoorbeeld meer konden produceren: de koeien die we hedendaags nog hebben. Maar, of de gezondheid daarvan -in tegenstelling tot de oude rassen- nu wel zo optimaal te noemen valt…
Desastreuze rampen
Een andere oorzaak gaat een hele tijd terug, zo richting de Middeleeuwen en -ook nog eens- in de 18e eeuw. In Nederland hadden we, ten tijde van de Middeleeuwen, heel veel roodbonte koeien: het Brandrode rund en Friese Roodbont zijn hier nog goede voorbeelden van.
Maar, zoals ook wij natuurrampen kennen, gold dat vroeger niet anders. Een grote overstroming, toen Nederland nog niet zo innovatief rond watersystemen was, wist in korte tijd een groot deel van de veestapel uit te dunnen. In de 18e eeuw werd er nog een schepje bovenop gedaan: de veepest brak uit en een groot deel van de roodbonte koeien kreeg de dood als gevolg.
Om de veestapel weer aan te vullen, werden zwartbonte runderen uit het Duitse Sleeswijk-Holstein geïmporteerd. Hoewel de overige roodbonte koeien hiermee gekruist werden, wist het zwart toch te domineren: ook hierdoor leek roodbont vrijwel uit het zicht te verdwijnen.
De hedendaagse Friese Roodbont is nog altijd het resultaat van een aantal vroegere boeren die destijds besloten om door te gaan met het fokken van deze kleur. Hun werk wordt tegenwoordig nog letterlijk in leven gehouden…
Culturele waarde
Wetende hoe zeldzaam Oudhollandse rassen nu zijn, is het om die reden extra waardevol om de landschapsschilderijen, zoals die van Paulus Potter, eens wat meer onder de loep te nemen! Rassen die nu heel zeldzaam zijn, zie je daar volop terugkomen.
Hoe bijzonder eigenlijk áls je dan een Oudhollands ras tegenkomt, dat je feitelijk naar een -bijna verdwenen- stukje geschiedenis kijkt? Zeker als je de huidige en vroegere rassen naast elkaar zet, zie je nog steeds die specifieke kenmerken.
Ook laat het je zien hoe het landschap er destijds uit zag; iets dat je met de kennis en de beelden van nu nauwelijks nog voor kunt stellen! De landschapsschilderijen van onze Hollandse meesters, evenals de Oudhollandse rassen, hebben dus een erg hoge, culturele waarde.
Moment dat je steeds meer herkent, zoals een ras, begint de wereld om je heen letterlijk meer te leven. Waar je er voorheen aan voorbij liep, zou je het nu als een bijzonder object kunnen zien…
In de volgende blog, in deel twee over Oudhollandse dieren, vertel ik je hoe deze bijzondere rassen bij Dominique Laurine weer ‘tot leven’ komen…
#Oudhollandserassen #Oudhollands #Pauluspotter #landschapsschilderij #Dominiquelaurine